historia
Konstytucja 3 maja, czyli naprawa Państwa poprzez ograniczenie demokracji szlacheckiej.
Prace nad Konstytucją mogły się rozpocząć tylko dlatego, że Prusy, Rosja i Austria miały w tym czasie co innego na głowie. Rosja ruszyła na wojnę z Turcją, a Prusy były w konflikcie z Austrią o Śląsk.
Uważa się, że Konstytucja 3 Maja była drugą na świecie (po USA). Niestety nie jest to do końca prawdą, za pierwszą ustawę konstytucyjną na świecie uważa się dokument uchwalony na Korsyce, który wszedł w życie w 1755 roku i działał nieprzerwanie do aneksji wyspy przez Francuzów w 1769 roku. Twórcą korsykańskiej ustawy zasadniczej był Pasquale Paoli, co ciekawe konstytucja wprowadzała równouprawnienia płci w czynnym prawie wyborczym. Co było ewenementem w tym czasie.
Kluczowe założenia
Konstytucja 3 maja nie była konstytucją demokratyczną w obecnym rozumieniu.
- wzmacniał rolę króla i jego władzę, król nie odpowiadał przed nikim za swoje decyzje,
- konstytucja utrzymywała w kraju ustrój stanowy, jednak zmniejszała wpływ magnaterii na wybór króla, Senatu, czy administracji, poprzez pozbawienie głosu szlachty gołoty, która nie posiadała ziemi, zdaniem twórców ustawy właśnie taka szlachta była najbardziej wpływowa na przekupstwo i obietnice wyborcze (skąd my to znamy :),
- dzięki Konstytucji 3 maja, aby głosować wystarczyło kupić ziemię i tym samym nabyć szlachectwo, otwarto więc drogę kariery do bogacącej się burżuazji z miast, tym samym cenzus urodzenia szlacheckiego zastąpiono cenzusem posiadania,
- konstytucja utrzymała poddaństwo chłopów, ale pozbawiono szlachtę zwierzchności wobec nich, poddani przeszli pod jurysdykcję prawa i rządu krajowego, tak więc umowy pomiędzy chłopem i szlachcicem były chronione prawem krajowym, de facto chłop przestawał być niewolnikiem szlachcica,
- zniesiono podział pomiędzy Koroną i Litwą, wprowadzono jednolity rząd, skarb, wojsko,
- za religię panującą uznano katolicyzm, przy pełnej dotychczasowej tolerancji innych wyznań,
- wzmocniono władzę wykonawczą w postaci króla, trójpodział władzy: władzę ustawodawcza dwuizbowy parlament (sejmu - 204 posłów składający się ze szlachty, posesjonatów i 24 plenipotentów miast, senatu, złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod prezydencją króla, którego rolę znacznie zmniejszono).
- zniesiono liberum veto, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów.
- Korona miała być dziedziczna. W przypadku braku następcy, szlachta mogła wybrać nową dynastię.
- Stanisław August Poniatowski (kochnek carycy Katarzyny) miał pozostać na tronie, po jego śmierci Korona miała przypaść niemieckiej dynastii saskiej - Wettinom, zmiana ta miała przywrócić unię Saksonii i Rzeczpospolitej, która trwała do 1763 roku.
Historia Konstytucji 3 maja była niestety krótka. W połowie 1792 roku niektórzy magnaci zorganizowali konfederację targowicką, która była wymierzona przeciwko nowej konstytucji i Królowi. Powód, rzekome zagrożone wolności. Wojska rosyjskie załatwiły całą resztę, a król widząc zły dla niego rozwój wypadków przystąpił do targowiczan.
Na pewno Konstytucja 3 maja nie była konstytucją demokratyczną, można by powiedzieć, że była raczej antydemokratyczna, gdyż ograniczała funkcjonowanie źle funkcjonującej demokracji szlacheckiej. Nie tylko wzmacniała władzę wykonawczą w osobie Króla, ale również wprowadzała cenzus, który odbierał sporej części szlachty prawo głosu. Zgodnie z zasadą, że byli to ludzie, których łatwo było kupić. Dzisiaj w demokracji takie kupowanie wyborców rujnującymi gospodarkę obietnicami nikogo nie dziwią, bowiem prawie każdego wyborcę można "kupić" mając władzę w mainstreamowych mediach.
Ciężko dzisiaj wyrokować, czy Ustawa Zasadnicza 3 Maja mogła uratować kraj przed rozbiorami. Na pewno szlachta w końcu zrozumiała, że problemem RP jest słaba władza wykonawcza i dalsze osłabianie władzy Króla prowadzi do katastrofy. Należy przypomnieć, że szlachta dobrowolnie wprowadziła podatek pogłówny i odpowiednik dzisiejszego podatku katastralnego, podatki obejmowały również duchowieństwo. W odróżnieniu od dzisiejszych rozwiązań podatek miał iść przede wszystkim na wojsko i ochronę suwerenności państwa. Pełny skarbiec mógł zapewnić szybką rozbudowę wojska i obronę przed okupantami. Należy również dodać, że podatki w RP mieli płacić zamożni obywatele, a nie tak jak jest obecnie - najbiedniejsi.
Ireneusz Piotrzkowicz
Uważa się, że Konstytucja 3 Maja była drugą na świecie (po USA). Niestety nie jest to do końca prawdą, za pierwszą ustawę konstytucyjną na świecie uważa się dokument uchwalony na Korsyce, który wszedł w życie w 1755 roku i działał nieprzerwanie do aneksji wyspy przez Francuzów w 1769 roku. Twórcą korsykańskiej ustawy zasadniczej był Pasquale Paoli, co ciekawe konstytucja wprowadzała równouprawnienia płci w czynnym prawie wyborczym. Co było ewenementem w tym czasie.
Kluczowe założenia
Konstytucja 3 maja nie była konstytucją demokratyczną w obecnym rozumieniu.
- wzmacniał rolę króla i jego władzę, król nie odpowiadał przed nikim za swoje decyzje,
- konstytucja utrzymywała w kraju ustrój stanowy, jednak zmniejszała wpływ magnaterii na wybór króla, Senatu, czy administracji, poprzez pozbawienie głosu szlachty gołoty, która nie posiadała ziemi, zdaniem twórców ustawy właśnie taka szlachta była najbardziej wpływowa na przekupstwo i obietnice wyborcze (skąd my to znamy :),
- dzięki Konstytucji 3 maja, aby głosować wystarczyło kupić ziemię i tym samym nabyć szlachectwo, otwarto więc drogę kariery do bogacącej się burżuazji z miast, tym samym cenzus urodzenia szlacheckiego zastąpiono cenzusem posiadania,
- konstytucja utrzymała poddaństwo chłopów, ale pozbawiono szlachtę zwierzchności wobec nich, poddani przeszli pod jurysdykcję prawa i rządu krajowego, tak więc umowy pomiędzy chłopem i szlachcicem były chronione prawem krajowym, de facto chłop przestawał być niewolnikiem szlachcica,
- zniesiono podział pomiędzy Koroną i Litwą, wprowadzono jednolity rząd, skarb, wojsko,
- za religię panującą uznano katolicyzm, przy pełnej dotychczasowej tolerancji innych wyznań,
- wzmocniono władzę wykonawczą w postaci króla, trójpodział władzy: władzę ustawodawcza dwuizbowy parlament (sejmu - 204 posłów składający się ze szlachty, posesjonatów i 24 plenipotentów miast, senatu, złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod prezydencją króla, którego rolę znacznie zmniejszono).
- zniesiono liberum veto, decyzje miały zapadać zwykłą większością głosów.
- Korona miała być dziedziczna. W przypadku braku następcy, szlachta mogła wybrać nową dynastię.
- Stanisław August Poniatowski (kochnek carycy Katarzyny) miał pozostać na tronie, po jego śmierci Korona miała przypaść niemieckiej dynastii saskiej - Wettinom, zmiana ta miała przywrócić unię Saksonii i Rzeczpospolitej, która trwała do 1763 roku.
Historia Konstytucji 3 maja była niestety krótka. W połowie 1792 roku niektórzy magnaci zorganizowali konfederację targowicką, która była wymierzona przeciwko nowej konstytucji i Królowi. Powód, rzekome zagrożone wolności. Wojska rosyjskie załatwiły całą resztę, a król widząc zły dla niego rozwój wypadków przystąpił do targowiczan.
Na pewno Konstytucja 3 maja nie była konstytucją demokratyczną, można by powiedzieć, że była raczej antydemokratyczna, gdyż ograniczała funkcjonowanie źle funkcjonującej demokracji szlacheckiej. Nie tylko wzmacniała władzę wykonawczą w osobie Króla, ale również wprowadzała cenzus, który odbierał sporej części szlachty prawo głosu. Zgodnie z zasadą, że byli to ludzie, których łatwo było kupić. Dzisiaj w demokracji takie kupowanie wyborców rujnującymi gospodarkę obietnicami nikogo nie dziwią, bowiem prawie każdego wyborcę można "kupić" mając władzę w mainstreamowych mediach.
Ciężko dzisiaj wyrokować, czy Ustawa Zasadnicza 3 Maja mogła uratować kraj przed rozbiorami. Na pewno szlachta w końcu zrozumiała, że problemem RP jest słaba władza wykonawcza i dalsze osłabianie władzy Króla prowadzi do katastrofy. Należy przypomnieć, że szlachta dobrowolnie wprowadziła podatek pogłówny i odpowiednik dzisiejszego podatku katastralnego, podatki obejmowały również duchowieństwo. W odróżnieniu od dzisiejszych rozwiązań podatek miał iść przede wszystkim na wojsko i ochronę suwerenności państwa. Pełny skarbiec mógł zapewnić szybką rozbudowę wojska i obronę przed okupantami. Należy również dodać, że podatki w RP mieli płacić zamożni obywatele, a nie tak jak jest obecnie - najbiedniejsi.
Ireneusz Piotrzkowicz
