historia
Czy Traktat Ryski z 1921 roku był klęską?

Traktat Ryski podpisany z bolszewicką Rosją 1921 roku (18 marca 1921) był przede wszystkim klęską Piłsudskiego i jego koncepcji federacji państw. Narodowa Demokracja, której przedstawiciele najliczniej uczestniczyli w negocjacjach z Rosjanami uważali, że bolszewicka Rosja szybko stanie się "biała" i tworzenie niepodległej Ukrainy, Białorusi czy Litwy nie jest w interesie Polski. "Biała" Rosja miała stać się w ich mniemaniu sojusznikiem w przypadku zatargów z Niemcami. Endecja zgodziła się na podział Białorusi, oddając m.in. Mińsk Rosjanom, Polacy przyjęli postulaty sowieckie, aby Ukraińcy nie brali udziału w rozmowach, tym samym przyczynili się do upadku koncepcji stworzenia niepodległej Ukrainy. Działacze Endecji uważali, że Białoruś, Ukraina czy Litwa mogą być zagrożeniem dla Polski, gdyż szybko staną się klientami Niemiec. Plan Piłsudskiego zakładał stworzenie federacji państw, które miały pozostać w sojuszu wojskowym z Polską. Oczywiście kłóci się to z przekonaniem większości osób, że Piłsudski mógł w tym czasie wszystko. Najwyraźniej nie mógł bo Traktat Ryski powstał wbrew jego koncepcji. Należy jednak brać pod uwagę całkiem rzeczowe uwagi endeckich działaczy, którzy uważali, że Białoruś czy Ukraina mogą zwrócić się przeciwko Polsce nawiązując ściślejsze kontakty np: z Niemcami czy Rosją.
Endecy starali się stworzyć Polskę możliwie jak największą, zdając sobie sprawę, że nowa Polska będzie krajem wieloetnicznym. Należy zwrócić uwagę na postać przewodniczącego delegacji rosyjskiej żydowskiego pochodzenia - Adolfa Joffe. Joffe umiejętnie wykorzystywał wewnętrzne spory Polaków i głównie dzięki temu, choć reprezentować przecież stronę przegraną, osiągnął w rozmowach tak wiele. Według praktycznie wszystkich analiz i opinii Traktat Ryski okazał się wielkim sukcesem Rosji i wielką przegraną Polski.


Ostatecznie granice Polski pokryły się mniej więcej z granicami II rozbioru. Rosjanie mieli zapłacić 30 milionów rubli w złocie, zwrócić zagrabione dobra kultury, umożliwić powrót Polaków do kraju. Rosjanie żadnych z tych postanowień nie zrealizowali, do Polski wróciło niewiele ponad milion obywateli, a ponad 1,5 mln została unicestwiona na ogromnym obszarze sowieckiej Rosji. Największa część Polaków została wymordowana na rozkaz Stalina w tzw. Operacji polskiej (1937–1938). Ludobójstwo miało charakter masowy i dotyczyło wyłącznie Polaków, w sumie NKWD zamordowało ponad 100 tys. Polaków.

Ireneusz Piotrzkowicz

Foto, grafika przedstawia tzw. linię Dmowskiego, granice Rzeczypospolitej postulowane przez Romana Dmowskiego na konferencji pokojowej w Paryżu (1919)