historia
Kierunki deportacji podczas akcji "Wisła"

Akcja „Wisła”, Operacja „Wisła” (ukr. Операція «Вісла», w języku polskich Ukraińców zwykle Акція «Вісла») – akcja pacyfikacyjna o charakterze wojskowym przeprowadzona w latach 1947–1950 przeciwko Ukraińskiej Powstańczej Armii i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów działającym na terytorium państwowym RP w celu odcięcia walczących oddziałów UPA od naturalnego zaplecza. Polegała ona na masowym wysiedleniu ludności cywilnej z terenów Polski południowo-wschodniej (obszary na wschód od Rzeszowa i Lublina), głównie na tzw. Ziemie Odzyskane, która objęła Ukraińców, Bojków, Dolinian i Łemków i mieszane rodziny polsko-ukraińskie. Akcja przeprowadzona została przez wojskowe i zmilitaryzowane oddziały struktur państwowych oraz agendy cywilne (Państwowy Urząd Repatriacyjny).

Decyzję o „Akcji Wisła” podjęło Biuro Polityczne KC PPR 29 marca 1947 roku. Przyjmuje się, że akcja trwała od 28 kwietnia do końca lipca 1947, chociaż ostatnie wysiedlenia miały miejsce w roku 1950. Szacuje się, iż w wyniku akcji wojskowej rozbito siły UPA w liczbie 1500 ludzi (17 sotni), oraz uwięziono 2900 aktywnych lub domniemanych członków OUN, a wysiedlenia objęły ponad 140 tysięcy osób cywilnych. Pierwotnym kryptonimem tej akcji był „Wschód”, zmieniony później na „Wisła”.

Akcja „Wisła” została przeprowadzona po zakończonym przymusowym wysiedleniu ludności ukraińskiej w latach 1944–1946, które nie objęło całej ludności ukraińskiej. W dalszym ciągu budzi ona liczne kontrowersje i jest różnie interpretowana przez historyków. Część z nich uważa np. że jej głównym zadaniem było nie tyle zniszczenie UPA (wskazują oni m.in. na fakt, iż objęła ona również obszary, gdzie UPA w ogóle nie działała), ale czystka etniczna wymierzona przeciwko niepolskiej ludności zamieszkującej tereny Polski południowo-wschodniej. Różna jest też ocena tej operacji przez historyków, część z nich określa ją mianem czystki etnicznej, inni historycy uznają ją za zbrodnię komunistyczną.

W październiku 1947 władze ZSRR przeprowadziły Akcję „Z” (Zachód), w wyniku której z terenu Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej deportowano na wschód ponad 76 tysięcy Ukraińców, oskarżonych o sprzyjanie UPA.

Wiki