znani-ludzie
Roman Dmowski uchodzi za teoretyka i ideologa ale zupełnie nieskutecznego polityka

Roman Dmowski uchodzi za teoretyka i ideologa, ale zupełnie nieskutecznego polityka. Nawet epizod wersalski wbrew kreowanej przez endecję legendzie jest dowodem panaromanowej nieudolności. To przecież przez jego antysemickie obsesje (wytykał Lloydowi Georgeowi, że ma Żydów w Foreign Office czy odmówił udziału tłumacza podczas słynnej przemowy, twierdząc, że jako Żyd na pewno przekłamie jego słowa...) skutecznie zraził do siebie, a pośrednio i do polskich postulatów czołowych decydentów Ententy. Efektem były straty terytorialne - Gdańsk, który początkowo miał być w całości polski i zaszkodzenie sprawie śląskiej.
Niezręczności Dmowskiego, które kosztowały Polskę wymierne straty było więcej. Gdy rewolucja 1905 r. skłoniła carat do utworzenia Dumy, Dmowski et. consortes dostali się do niej, choć, a może właśnie dlatego, że rewolucję zwalczali stając po stronie Moskali. Ale i tam Prezes sprawie polskiej szkodził. Hipolit Korwin-Milewski, przytacza relację Emila Josepha Dillona, znanego angielskiego dziennikarza, który zwierzył mu się, że gdy „czekał na audiencję w poczekalni Stołypina, gdy ten powrócił z posiedzenia Dumy w stanie wielkiego podniecenia i od razu Dillonowi opowiedział, że p. Roman Dmowski z mównicy potrzebował oświadczyć Izbie rosyjskiej, że szczere porozumienie między narodem rosyjskim a polskim jest tym bardzo utrudnione, że my Polacy jesteśmy Europejczykami, a Rosjanie są właściwie Azjatami. I Stołypin kilkakrotnie powtórzył: »Kiedy tak, to ja p. Dmowskiemu prędko pokażę, odkąd się ta Azja zaczyna!«. Jak się wkrótce okazało, tą nauczką było odłączenie od Królestwa Chełmszczyzny i zredukowanie przedstawicielstwa polskiego z 36 do 12 posłów. Jak sam Dmowski z rozbrajającą szczerością przyzna: „Nie przywiozłem krajowi z Petersburga ani jednej zdobyczy, ani jednej ustawy, którą by można uważać za zysk polski. Natomiast polityka moja wywołała nowe ciosy, nowe ataki na Polskę". Mimo to Dmowski w Dumie choć nadal w retoryce krytyczny wobec Rosjan, prowadził konsekwentnie uległą politykę głosując m in. za zwiększeniem liczby rekruta polskiego do carskiej armii i angażując się w ruch panslawistyczny, który stał się propagandowym narzędziem rosyjskiego imperializmu. Polityki Dmowskiego nie wytrzymali nawet jego polityczni towarzysze z Koła Polskiego, i pod przywództwem Jana Harusewicza, wiceprezesa KP zbuntowali się. Dmowski utraciwszy poparcie we własnym stronnictwie złożył mandat. Do Dumy już nie wrócił, przegrywając w 1912 r., głównie z powodu antysemickich wystąpień, wybory w Warszawie z kandydatem PPS-Lewicy Eugeniuszem Jagiełłą. I za tę porażkę winą obarczył Żydów.

Roman Dmowski był polskim posłem przez jedną kadencję. W styczniu 1919 roku wybrano go do Sejmu Ustawodawczego z okręgu warszawskiego. Jego komitet - Narodowy Komitet Wyborczy Stronnictw Demokratycznych, zdobył w tym okręgu 3 mandaty, a że głosy padały nie na kandydatów, a właśnie na komitety, a Dmowski był numerem drugim na liście swojego, to się w ten sposób do Sejmu załapał.
Przez całą kadencje Sejmu Ustawodawczego (1919-1922) poseł Dmowski zjawił się na głosowaniu jeden raz. Tak, dobrze czytacie - JEDEN RAZ. Wziął udział w głosowaniu nad uchwaleniem konstytucji w roku 1921. Przez całe swoje posłowanie ani razu nie zabrał w parlamencie głosu i po prostu w ogóle tam nie przychodził, mniemając chyba, że praca poselska niegodna jest jego wysiłku.

Fot.: Rysunek Henryka Nowodworskiego pt. Koniec I-go aktu, opublikowany w 1909 r. w czasopiśmie „Mucha” (nr 7) z komentarzem: „Te oto pozytywne owoce, realnej pracy politycznej naszego czcigodnego prezesa, p. Dmowskiego, wobec zrzeczenia się przez niego mandatu, mamy wysłać dringend do archiwum Koła w Petersburgu”.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Józef Piłsudski/facebook